Kiedy po raz pierwszy usłyszałeś termin „BIM”? Pamiętam tę prezentację, jakby to było wczoraj. Konstruktor wykonujący zlecenia na rynki zagraniczne i ja — nieopierzony studenciak w trakcie studiów inżynierskich. Wtedy po raz pierwszy usłyszałem termin “technologia BIM”. To był rok 2012.
Prelegent stwierdził, że ówczesna metoda projektowania jest niedojrzała, a współpraca branż na jednym modelu 3D – wręcz niemożliwa. Podsumował, że projektanci różnych branż musieli pracować na trzy zmiany okrągłą dobę, ponieważ nie znaleźli lepszego sposobu współpracy.
Z perspektywy czasu widzę, jak bardzo się mylił. Gdy w 2016 roku wyjechałem do Norwegii, gdzie zderzyłem się z inną rzeczywistością. Na większości projektów używano modelu 3D wraz z podstawowymi informacjami o obiektach. Przysiadłem więc i zacząłem studiowanie tematu, aby dowiedzieć się, czym naprawdę jest ten cały BIM.
Jeśli masz tak jak ja i słyszałeś termin “technologia BIM” kilka razy (bądź wielokrotnie), ale nie wiesz do końca, z czym to się je i gdzie w ogóle zacząć, to doskonale trafiłeś. Ten wpis pokaże podstawy i założenia BIM. Następne artykuły z serii omówią bardziej zaawansowane zagadnienia tej technologii.
Jeśli nie masz teraz czasu na czytanie i chcesz zapoznać się tylko ze skrótową esencją (także w graficznej formie), to znajdziesz ją na samym dole wpisu (link).
Skrót BIM
Czym jest i co oznacza skrót BIM? Pewnie wiesz, że znaczy to Building Information Modeling. Być może słyszałeś, że poprawia on jakość projektów i komunikację międzybranżową. Być może słyszałeś również stwierdzenie, że jest to dodatkowy koszt dla firmy, bo programy są drogie, a mało kto je umie.
Zacznijmy więc od podstaw — co oznacza skrót BIM i czym są jego części składowe. Już tutaj zaczynają się schody w nomenklaturze, ponieważ istnieją trzy skróty:
- Building Information Modelling – Modelowanie informacji o budynku
- Building Information Model – Model informacji o budynku
- Building Information Management – Zarządzanie informacją o budynku
Logicznie jest to ten sam proces, a każda z nazw powyżej składa się z trzech członów, które obszernie wyjaśniam w tym wpisie.
"building" w skrócie technologia BIM
Technologia BIM obejmuje całą branżę AEC (Architecture, Engineering, Constructions — Architektura, Inżynieria, Konstrukcje), a więc:
- Kubatura (budynki mieszkalne, obiekty użyteczności publicznej, lotniska, szpitale, etc.)
- Infrastruktura (drogi, koleje)
- Obiekty inżynieryjne (mosty, tunele, elektrownie, ale też obiekty off-shore lub sieci energetyczne)
Technologia BIM jest używana również przez podwykonawców oraz dostawców pracujących dla ww. sektorów: projektanci wnętrz, producenci materiałów budowlanych oraz zarządzający nieruchomościami (Facility Management).
Każda z tych branży ma swoją specyfikę i wyzwania. Często też używa innego oprogramowania do projektowania lub zarządzania modelem. Znajdują się też na różnym poziomie zaawansowania we wdrażaniu technologii BIM — generalizując, budownictwo kubaturowe jest najbardziej zaawansowane, dalej są obiekty inżynieryjne, a najwięcej wyzwań stoi przed budownictwem liniowym (co wynika w dużej mierze z ograniczeń formatu IFC). Podstawy i założenia rozwoju projektu w technologii BIM są jednak podobne.
"Information" w skrócie technologia BIM
Informacja jest najważniejszym członem tej nazwy. To właśnie możliwość jej organizacji, przejrzystość wyszukiwania oraz odczytywania daje przewagę tej technologii.
Im większa inwestycja, tym więcej informacji powstaje w czasie trwania projektu. Tradycyjny model gromadzenia i wymiany informacji (maile, pdfy, rysunki) prowadzą do informacyjnego chaosu. Brak lub powielanie błędnych informacji jest na porządku dziennym. Często sytuację na budowie można porównać do zabawy w przysłowiowy głuchy telefon. Pozwól, że zobrazuję Ci prawdziwą sytuację z własnego doświadczenia.
Podwykonawca elektryki potrzebuje dodatkowych informacji o projekcie. Jako Generalny Wykonawca, dzwonimy więc do projektanta. Projektant wyrwany ze swoich zadań wysyła nam dokument, odpowiada telefonicznie lub odpisuje na maila. My to zrozumieliśmy po swojemu (w końcu nie jesteśmy projektantami elektryki) i przesyłamy dalej do podwykonawcy, który rozumie to po swojemu i tak wykonuje pracę na budowie.
Poniższa grafika pochodząca z tego wpisu trafnie obrazuje to, co często dzieje się na projekcie budowlanym:
Technologia BIM wychodzi z założenia, że to informacyjny chaos jest największą przeszkodą w efektywności naszej branży. Postawiono więc na przejrzysty i szybki dostęp do informacji oraz skoncentrowano się na dostarczaniu danych wysokiej jakości. W jaki sposób? Poprzez stosowanie tzw. Common Data Environment (wspólną przestrzeń wymiany informacji) oraz podział danych powstających w trakcie procesu inwestycyjnego na trzy grupy: dane graficzne, dane niegraficzne oraz dokumentację. Każdy z ww. elementów opisuję poniżej.
Dane Graficzne (Graphical Data)
Są to modele, znaki oraz symbole 3D tworzone przez projektantów, jako wirtualne odzwierciedlenie obiektu, który ma powstać (tzw. Digital Twin – Cyfrowy bliźniak) składające się z bryły architektonicznej, konstrukcji, wentylacji itp. Przeważnie jest to oddzielny model dla każdej z branż, który następnie łączy się razem w celach koordynacji w odpowiednich programach (np. Solibri).
Model 3D służy przede wszystkim jako miejsce, które tworzy relacje i kontekst pomiędzy obiektami, zawierającymi w sobie informacje. Dzięki przedstawieniu informacji w trójwymiarze możemy łatwiej nawigować do konkretnych miejsc w budynku (np. przecięcia instalacji sanitarnej z wentylacją) i w prosty sposób sprawdzić, czy nie ma kolizji. Elementy są określone w przestrzeni oraz należą do określonego systemu. Na przykład: patrząc na słup w modelu widzimy jego dokładną lokalizację, w jakim jest pomieszczeniu oraz jego relację z innymi obiektami (belki, stropy). Ponadto, jest on nośnikiem informacji niegraficznych – klikając weń możemy wyczytać różne informacje przypisane przez uczestników procesu inwestycyjnego.
Co ważne — nie modelujemy wszystkich informacji. Wielu adeptów technologii BIM zgubiło zbyt szczegółowe modelowanie. Tracili dziesiątki roboczogodzin na wybraniu rodzaju klamek do drzwi lub wstawianiu śmietników i dywanów do pomieszczeń. Poziom uszczegółowienia projektu, tzw. Level of Development (LOD, więcej w tym wpisie) definiuje ile i jakie informacje graficzne powinny znaleźć się w modelu na danym etapie jego rozwoju.
Oto lista informacji, które przeważnie odczytujemy z modelu graficznego (lista różni się w zależności od projektu):
- Pokoje/przestrzenie (ich lokalizacja)
- Działy (zbiory pokoi, np. Dział dentystyczny)
- Instalacje (sanitarne, wentylacja, elektryka)
- Komponenty (części składowe instalacji, np. rozdzielnia)
- Wyposażenie (elementy, które należy zamodelować, np. stół operacyjny, rezonans, biurko)
Dane Niegraficzne (Non-graphical Data)
Meta-dane o budynku, które są rdzeniem modelu i to właśnie informacje niegraficzne sprawiają, że technologia BIM jest taką rewolucją na rynku. Właściwe zamodelowanie informacji pozwala zarządzać i w łatwy sposób kreować ich pochodne m.in. zestawienia, przedmiary i kosztorysy. Każdy obiekt, który powstaje w oprogramowaniu BIM pozwala na powiązanie z nim informacji np. materiału, klasy ognioodporności, koloru, kosztu lub producenta.
Informacje można przypisywać bezpośrednio do elementów w programie graficznym (np. ArchiCAD, Revit) edytując jego atrybuty, lub dodając nowe. Można też korzystać z baz danych, które współpracują z tworzonym modelem (np. Cobuilder lub dRofus).
Informacje niegraficzne mogą być przypisane zarówno do przedmiotu jak np.: krzesło, lub stół, do obiektu konstrukcyjnego, np. do stropu, lub do przestrzeni np. pokoju. Co więcej, informacje niegraficzne można przypisać także do elementów, których fizycznie nie modelujemy (np. zamek do drzwi lub płytki na ścianie). Uszczegółowienie informacji na projekcie (Level of Information – LOI) postępuje wraz z rozwojem projektu. Ścianę działową możemy opisać w fazie koncepcji jako „ściana działowa nienośna gr. 100 mm”. W fazie projektu wykonawczego będzie to już „ściana działowa gr. 100 mm, kątownik aluminiowy cc 60, 2x płyta gipsowa, EI = 30”. Natomiast w fazie konstrukcji dodamy informację o konkretnym producencie materiałów wraz z cenami.
Aby mieć dostęp do informacji wprowadzonych do modelu nie trzeba, na szczęście posiadać licencji na drogie specjalistyczne oprogramowanie. Dane o elemencie możemy wyczytać z dowolnego darmowego IFC Viewera dostępnego na rynku (np. BIM Vision polskiej firmy Datacomp).
Oto lista informacji, które przeważnie przypisuje się do atrybutów elementów:
- Informacje materiałowe (z czego składa się dany element, np. Beton klasy C20/25)
- Właściwości fizyczne (trwałość ogniowa, klasa dźwiękoszczelności)
- Producent
- Dostawca
- Koszt
- Odnośniki do dokumentacji producenta
- Trwałość (faza Facility Management, np. konserwacja co 10 lat)
Dokumentacja
W tym obszarze znajduje się dokumentacja statyczna (np. format .pdf), którą w większości znamy z obecnego procesu inwestycyjnego (kosztorysy, specyfikacje, harmonogramy) oraz ta związana z procesem BIM, np. BIM Execution Plan (BEP), Employer’s Information Requirements (EIR). W przeszłości CAD-owskiej był to najbardziej obszerny zbiór informacji. Obecnie ulega on zmniejszeniu w zależności — im bardziej technologia BIM jest zaawansowana na danym projekcie, tym mniej wykorzystywana jest dokumentacja.
Największy problem z dokumentacją statyczną to wyszukiwanie danych. Każdy dokument trzeba odnaleźć, otworzyć i przejrzeć. Na pewno większość z nas może sobie przypomnieć, ile czasu spędziło na szukaniu różnych informacji. Pół biedy, jeśli to były foldery na dysku. Sam dobrze pamiętam jak na budowie przeszukiwałem segregatory z dokumentacją, bo „pamiętam, że ta informacja była w którymś z opisów technicznych… Tylko której branży?” Na szczęście obecnie coraz więcej informacji jesteśmy w stanie przypisać do modelu oraz wygenerować bezpośrednio w softwarze. Informacje są pełniejsze, dynamiczne oraz łatwe do odnalezienia. Dzięki temu potrzebujemy coraz mniej dokumentów leżących na dyskach.
Przykłady typów dokumentacji, które gromadzimy w statycznych formatach:
- Harmonogramy,
- Kosztorysy,
- Informacje kontaktowe do firm i ludzi zaangażowanych w projekt,
- Dokumentacja produktowa i materiałowa,
- Dokumentacja związana z użytkowaniem i konserwacją wyposażenia budowy
Common Data Environment
Wiesz już jak dzielimy informacje, które powstają w procesie BIM. Teraz opiszę jak nimi zarządzać oraz gdzie przechowywać?
Przechowywanie oraz obieg danych następuje we wspólnej przestrzeni tzw. Common Data Environment (CDE), na której znajdują się wszystkie informacje o projekcie. Może to być serwer, chmura lub extranet. Każdy z uczestników procesu ma dostęp do danych, które potrzebuje, aby wykonać swoje zadanie. W praktyce, jako CDE na projektach wykorzystuje się wspólną przestrzeń dyskową podzieloną na foldery z ustawieniami dostępu, np. Viewpoint, Autodesk 360, Project Place, Interaxo itp. Narzędzia są wtórne, chodzi o proces.
Używając tylko jednego i wspólnego źródła informacji do współpracy pomiędzy członkami projektu unikamy zarówno błędów lub niedokładności w przekazywaniu informacji jak i ich duplikowania. Gdy architekt potrzebuje informacji o prowadzeniu kanałów wentylacyjnych otwiera po prostu z dysku model sanitarny i łączy go ze swoim modelem architektonicznym. Jeśli chce się o coś dopytać, może zaznaczyć na modelu konkretną rzecz, wpisać komentarz i wysłać dynamiczny zrzut ekranu do odbiorcy (współpracę projektantów w projektowaniu BIM omówimy dokładnie w kolejnych wpisach). W ten sposób wygląda komunikacja bez strat informacji.
Ogólną zasadę pracy w CDE oraz przy użyciu trzech rodzajów informacji przedstawia poniższy schemat pochodzący z brytyjskiego standardu PAS 1192-2:
Od początku procesu inwestycyjnego informacje podzielone są na trzy ww. rodzaje. Ich ilość naturalnie zwiększa się wraz z postępem prac nad projektem. Jest to tzw. Project Information Model (Model Informacji o Projekcie) i zawiera wszelkie historyczne dane, które zostały stworzone przez projektantów, wykonawców i dostawców podczas prac nad rozwojem projektu. W momencie oddania budynku do użytku (handover) i przejścia w fazę zarządzania (Operation) informacje zostają przekazane z projektu do zarządzającego jako Asset Information Model — informacje ostateczne, zweryfikowane, „as-built”, które następnie służą do zarządzania budynkiem w trakcie jego życia.
Informacje nieprzypisane do modelu są tylko zestawem chaotycznych danych.
"Model / Modeling / Management" w skrócie technologia BIM
Litera “M” zwykle jest tłumaczona jako Model lub Modelling. Jednocześnie nabiera na popularności rozwinięcie skrótu BIM jako Building Information Management, ze względu na to, że to zarządzanie informacją, a nie samo modelowanie jest najważniejsze w całym procesie.
Model jest centralnym punktem procesu, w którym znajdują się wszystkie informacje i na którym bazują wszyscy uczestnicy procesu. Jednocześnie sam model jest tylko graficzną reprezentacją zaprojektowanych informacji. Bryła mogłaby równie dobrze powstać w Sketch Upie – byłaby wtedy zwykłą wizualizacją, która nie zawiera żadnych informacji. Przez to, że modelujemy w oprogramowaniu typu Revit lub Archicad umożliwiamy wprowadzenie do projektu nie tylko danych geometrycznych, ale także innych wymaganych informacji.
Model bez informacji jest tylko wizualizacją.
Podsumowanie
Podsumowując w kilku punktach ten wpis, można powiedzieć, że technologia BIM to:
- Technologia używana w branży AEC (Architektura, Inżynieria, Budowa),
- Proces, który zaczyna się od wymagań inwestora, poprzez projektowanie, etap budowy, aż do zarządzania obiektem w trakcie jego życia,
- Praca wszystkich uczestników projektu we wspólnej przestrzeni wymiany informacji (Common Data Environment),
- Model 3D, który jest nośnikiem informacji oraz zależności obiektów między sobą
- Informacje, ściśle powiązane z modelem 3D, dzięki czemu są łatwe do odnalezienia oraz dokładne,
- Ogólna dokumentacja, której nie można powiązać z modelem 3D, niezbędna do przeprowadzenia procesu inwestycyjnego, odpowiednio nazwana oraz umieszczona w CDE.
Jeśli czujesz, że ten wpis rozjaśnił choć trochę czym jest BIM podziel się artykułem ze znajomymi. Pozwoli nam to dotrzeć z ideą dobrze pojmowanego BIM-u do szerszego grona ludzi.
Dodałbym tylko (będąc konsekwentnym), że technologia jest używana nie tylko przez branże AEC ale również przez branże Facility Management.
Pełna zgoda! Jest w tekście, zabrakło w podsumowaniu.