Doskonale pamiętam to uczucie gdy natknąłem się na różne artykuły związane z terminologią ISO 19650. Informacje pełne pojęć of EIR, OIR, PIR, Strona Powołująca czy Powołana, kontenery informacji (sic!), LoIN oraz cała masa skrótów czy tajemniczych definicji. Nie za bardzo podobało mi się to uczucie i nikomu jego nie życzę. Dlatego zdecydowałem się zgłębić temat ISO 19650 poprzez przeczytanie poradników, przewodników czy artykułów. Następnie uzupełniając to swoim własnym doświadczeniem zaserwować Ci lekki dwudaniowy posiłek pełen wyjaśnień terminologii oraz wyrażeń używanych w tej Normie. Pora na pierwsze danie. Smacznego!
Artykuł stanowi odniesienie oraz uzupełnienie jednego z naszych starszych opracowań: 22 pojęcia w BIM, które warto znać. Jednakże, w niniejszym artykule zajmę się definicjami oraz typami wymagań informacyjnych w zrozumiałym przez ludzi języku (w przeciwieństwie do języka używanego w ISO 
).
Lista ta nie jest kompletna, istnieje jeszcze wiele skrótów czy terminów. Wybrałem te terminy, które są najczęściej używane, najgorzej tłumaczone oraz stwarzają najwięcej zamieszania.
Post ma strukturę następującą: najpierw wyjaśniam jak rozumiem definicje zawarte w ISO 19650, następnie zaś podeprę się przykładami. Weź również pod uwagę, że nie jestem certyfikowanym specjalistą ds. ISO. Jak zwykle, zapraszam do dyskusji.
Zamieszczam zarówno terminologię angielską oraz własną propozycje ich tłumaczenia (jeśli istnieją oficjalnie zaakceptowane terminy, proszę o wiadomość).
Spis treści
Lista pokrewnej terminologii PAS 1192 oraz ISO 19650
ISO 19650 w większości oparte jest o starszą Brytyjską Normę PAS 1192, niemniej jednak Norma Międzynarodowa wprowadza nowe koncepcje. Wiele pojęć jest dokładnie takich samych, część oznacza to samo, tylko pod inną nazwą. Poniżej przedstawiam tabelę z listą pokrewnej terminologii.
| PAS 1192 term | ISO 19650 term |
|---|---|
| Supplier | Appointed party |
| Employer, Client, asset owner, operator | Appointing party |
| Contract, professional services agreement | Appointment |
| Employer’s Information Requirements | Exchange Information Requirements |
| Level of Definition (which is aggregate of Level of Detail and Level of Information) | Level of Information Need |
Terminologia w odniesieniu do uczestników projektu
W tym rozdziale omówię pojęcia odnoszące się do uczestników projektu oraz różnych zespołów na projekcie. Jak terminologia ISO 19650 określa klienta, jak projektanta a jak wykonawce? I co wykonuje zespół wykonawczy? Czytaj niżej.
Strona Powołująca (Appointing Party)
Innymi słowy: klient, inwestor, lub też końcowy użytkownik – właściciel projektu. Strona Powołująca otrzymuje oraz/i zarządza wszystkimi informacjami jak również pracą czy towarami dostarczanymi przez pozostałych interesariuszów projektu.
Odpowiedzialności spoczywające na Stronie Powołującej:
- Stworzenie Wymagań Informacyjnych Projektu (PIR- wyjaśnienie w dalszej części) oraz standardów projektowych,
- Ustanowienie procedur tworzenia oraz przekazywania informacji,
- Przygotowanie właściwego przekazania istniejącej informacji Zespołowi Realizacyjnemu/Wdrożeniowemu (wyjaśnienie poniżej)
- Ustalenie Common Data Environment dla tego projektu,
- Przyswajanie zdobytej wiedzy wyniesionej z projektu.
Główna Strona Powołany (Lead Appointed Party)
Główna Strona Powołana jest bezpośrednio powołany przez klienta, spełnia rolę koordynatora pomiędzy zespołem wykonawczym a stroną powołującą. Może również powierzać zadania do dalszej realizacji przez dalsze Strony Powołane.
W praktyce, Główna Strona Powołana zależy od typu kontraktu. W kontraktach typu “Zaprojektuj i Zbuduj”, cała odpowiedzialność wraz z koordynowaniem spoczywa na Generalnym Wykonawcy. Kontrakty tradycyjne, czyli tam, gdzie inwestor rozdziela wykonanie prac projektowych od zamówień na roboty budowlane, może być oddzielny Główna Strona Powołana do prac projektowych (np. biuro architektury) oraz inna Główna Strona Powołana do wykonania robót budowlanych (Generalny Wykonawca).
Odpowiedzialności spoczywające na Głównej Stronie Powołanej:
- Wykonanie Planu Realizacji BIM (BIM Execution Plan),
- Stworzenie zarówno swoich własnych wymagań, w dodatku do Exchange Infomation Requirements (EIR – wyjaśnienie w następnej części) otrzymanych od strony powołującej,
- Stworzenie Głównego Planu Dostarczania Informacji (Master Information Delivery Plan – wyjaśnienie w następnej części),
- Opracowanie Exchange Infomation Requirements w stosunku do każdej strony powołanej,
- Organizowanie zasobów w obrębie Zespołu Wykonawczego (ludzie, procedury oraz technologia),
- Sporządzenie dokumentów kontraktowych dla każdej strony powołanej,
- Zarządzanie oraz nadzór nad postępem tworzenia modelu informacyjnego (wyjaśnienie poniżej) sporządzonego przez zespół wykonawczy,
- Kontrolowanie czy doręczony model informacyjny spełnia kryteria wymagań nałożonych przez stronę powołującą,
- Zapisywanie wniosków wyciągniętych z projektu we współpracy z każdą ze stron powołanych.
Strona Powołana (Appointed Party)
Innymi słowy: projektanci, wykonawcy, dostawcy, sprzedawcy. Wszystkie strony odpowiedzialne za tworzenie i dostarczanie informacji, pracę czy towary zgodnie z kontraktem (ustaleniami) z Główną Stroną Wyznaczoną.
Odpowiedzialności spoczywające na Stronie Wyznaczonej:
- Pomoc głównemu zespołowi wyznaczonemu w tworzeniu BIM Execution Plan,
- Uzgodnienie które informacje i kiedy powinny być sporządzone przez każdy zespół wyznaczony,
- Opracowanie zadania planu(ów) przekazania informacji przez zespół zadaniowy,
- Wspólne opracowanie informacji według standardów i wymagań informacyjnych,
- Współudział w ocenie modelu informacyjnego (wyjaśnienie poniżej)
Interesariusze Projektu (Project Team)
Wszystkie strony związane z procesem wdrożenia aktywu. Interesariuszem projektu jest zarówno strona otrzymującą informacje (stronę powołującą) jak również strony tworzące informacje (główna strona powołana oraz strony powołane).
Zespół Wykonawczy (Delivery Team)
Wszyscy interesariusze odpowiedzialni za tworzenie informacji. Zespół wykonawczy składa się z Głównej Strony Wyznaczonej oraz jej Stron Wyznaczonych. W zależności od typu kontraktu, może to być jeden zespół lub wiele.
Grupa Zadaniowa (Task Team)
Grupa w obrębie Zespołu Wykonawczego (może to być jedna osoba) odpowiedzialna za wykonanie danego konkretnego zadania. Na przykład projektant bądź wykonawca ze swoimi podwykonawcami i dostawcami.
Wspomniane powyżej terminy mogą być uszeregowane oraz połączone tak jak na powyższej grafice. Stroną Powołującą jest klient/inwestor który pragnie zbudować aktywo (budynek) oraz ma swoje wymagania. Powołuje on Główna Strona Wyznaczona, którym może być jedna lub wiele firm. Główna Strona Wyznaczona powołuje Strony Wyznaczone.
Strony Wyznaczone dzielą się na Grupy Zadaniowe (Task Team) które są odpowiedzialne za wykonanie konkretnego zadania. Przykładowo konstrukcyjne biuro projektowe jest Grupą Zadaniową odpowiedzialną za obliczenia konstrukcyjne oraz modele konstrukcyjne. Grupa ta może równie dobrze być jednoosobowa – np. akustyk któremu biuro architektoniczne zleciło zadanie.
Zarówno Strony Wyznaczone jak i Grupy Zadaniowe wzajemnie współpracują podczas każdej Fazy Realizacji Informacji (projektowanie oraz budowy budynku). Wraz z Główną Stroną Wyznaczoną stanowią tzw. Zespół Wykonawczy (Delivery Team). Jeżeli pragniemy nazwać każdego interesariusza biorącego udział w procesie, wtedy używamy terminu Interesariusze Projektu (Project Team).
Terminologia ISO 19650 związana z informacją
Informacja
Informacja stanowi daną przedstawioną w uzgodniony sposób która jest zrozumiała, może być przetworzona oraz przekazana.
W praktyce, Informacją nazywamy, w rozumieniu terminologii ISO 19650, przykładowo rysunek belki konstrukcyjnej, albo drzwi DZ-01 w zestawieniu drzwi.
Zbiór informacji (Information Container)
Zbiór Informacji jest terminem opisującym unikalny plik. Może być to plik z ustrukturyzowaną informacją (structured data) zawierająca metadane, np. modele geometryczne, harmonogramy, lub nieustrukturyzowaną (unstructured data) bez metadanych, taką jak dokumenty pdf, skany, zdjęcia, nagrania video. Każdy zbiór informacji powinien być łatwo identyfikowany poprzez unikalne ID oraz metadane takie jak status, wersja oraz klasyfikacja. Bardziej szczegółowo opisałem to we wpisie na temat procesu CDE.
W praktyce, zbiór informacji może stanowić model ArchiCAD, arkusz kalkulacyjny Excel czy też Dokumentacja Techniczno-Ruchowa.
Przy okazji, uważam, że termin “kontener informacji” to chyba najgorzej tłumaczony termin z normy ISO. Kontener informacji nie mówi czytającemu absolutnie nic. Stąd proponuję nazwę “zbiór informacji” licząc na to, że przekazuje więcej.
Model Informacji (Information Model)
Zestaw zbiorów informacji ustrukturyzowanych jak i nieustrukturyzowanych. Proces zestawiania zbiorów informacji razem nazwany jest federacją. Model informacji jest nie tylko modelem geometrycznym zestawionym z różnych plików IFC w Solibri. Jest zestawem różnych zbiorów informacji, zarówno graficznych jak i nie-graficznych (bazy danych, arkusze kalkulacyjne, itp) oraz dokumentów.
W praktyce, model informacji we wczesnej fazie może składać się z architektonicznego modelu Revit, bazy danych dRofus z wymaganiami danego pomieszczenia oraz sporządzonym zestawieniem systemów wentylacji i elektryki w arkuszu kalkulacyjnym Excel.
Model Informacji Projektu (PIM)
Jest to model informacji (czyli zestaw zbiorów informacji, tak jak opisałem powyżej), który dostarcza wszystkie dane potrzebne do dostarczenia aktywa. Przez termin dostarczenie aktywa mam tutaj na myśli etap projektowania, budowania oraz przekazania budynku. PIM jest przechowywane na Common Data Environment a wszystkie informacje tam umieszczone odpowiadają wymaganiom klienta przedstawionym w Exchange Information Requirements (EIR). Na PIM składają się różnego rodzaju zbiory informacji: modele, bazy danych, arkusze kalkulacyjne oraz dokumenty.
Ilość różnych danych (zbiorów informacji) w PIM rośnie stopniowo wraz z rozwojem projektu. We wczesnej fazie projektowania, może on zawierać jedynie model architektury oraz kilka arkuszy z wymaganiami. Jednocześnie im bardziej zaawansowana faza, tym więcej informacji znajduje się w modelu.
W praktyce, na Model Informacji Projektu (PIM) składają się wszystkie dane znajdujące się na CDE wspólnym dla projektu. PIM istnieje do momentu zakończenia projektowania oraz budowy. Po przekazaniu aktywa, Strona Powołująca archiwizuje model.
Model Informacji Aktywa (AIM)
Jest to model informacji, który dostarcza wszystkie dane potrzebne do fazy zarządzania aktywem.
Pod koniec fazy wykonawczej, niektóre elementy Modelu Informacji Projektu (PIM) są przenoszone do Modelu Informacji Aktywa (AIM), a pozostałe informacje projektowe są archiwizowane. Na AIM składa się model graficzny, dane niegraficzna oraz wszystkie dokumenty niezbędne do zarządzania oraz utrzymania budynku (aktywa). Strona Powołująca, użytkownik końcowy oraz zarządca nieruchomości używają i uzupełniają Model Informacji Aktywa o dodatkowe dane w czasie użytkowania obiektu.
Struktura danych w AIM powinna umożliwić transfer do systemów zarządzania obiektami: CAFM, COBie lub innych formatów. Wymagania odnośnie sposobu dostarczenia informacji powinny zostać uzgodnione w EIR.
W praktyce na AIM składają się pliki i dane, które Zespół Wykonawczy przekazuje Organowi Powołującemu podczas oddania aktywa do użytku. Inwestor używa potem tych informacji aby postawić system zarządzania obiektem.
Podsumowanie
Kończąc, mam nadzieję, że rozumiesz teraz podstawowe pojęcia, które kształtują ISO 19650. A podczas czytania artykułów związanych z BIM nie będziesz czuł tego nieogarnięcia, które czułem ja 🙂. Dołożyłem wszelkich starań, aby ten artykuł, pełen enigmatycznych zagadnień, był lekkostrawny i zrozumiały dla każdego zainteresowanego technologią BIM.
Jeśli nie jesteś wciąż pewien znaczenia niektórych z wyżej wymienionych terminów – daj znać w komentarzu, pomogę!
Źródła
- ISO 19650
- UK BIM Guidance to ISO 19650
- https://www.thenbs.com/
- www.designingbuildings.co.uk/
EDIT:
Termin “Organ Powołujący” oraz “Organ Powołany” zastąpiłem przez słowo “Strona” zainspirowany Artykułem Wojciecha Jędrosza z G4BIM.
Jeśli znasz angielski to mimo wszystko polecam czytać artykuł po angielsku – lepiej się czyta oraz w tym języku go pisałem
Fajny artykuł, dobra robota. Wiadomo że po ang łatwiej ale jeśli żyjemy w PL to BIMowców pracą jest to stopniowo przełożyć i stworzyć terminy w języku PL.