W pierwszej części serii ‘BIM na budowie’ poznaliśmy dwa pierwsze kroki do wprowadzenia technologii BIM w firmie wykonawczej. Było to zapoznanie się z tematem i swoimi rzeczywistymi potrzebami oraz decyzja o pierwszym projekcie wykonawczym. W niniejszym wpisie skupimy się na wyborze oprogramowania oraz ludziach, którzy są najważniejszym składnikiem każdej organizacji. Zapraszamy do czytania!
BIM na budowie - zawartość serii w dziesięciu punktach:
- Rozpoznaj temat i potrzeby. (część 1).
- Wykonaj projekt pilotażowy. (część 1).
- Wybierz oprogramowanie. (ten wpis)
- Zadbaj o ludzi. (ten wpis)
- Określ odpowiedzialność.
- Ucz się na cudzych błędach.
- Stwórz potrzebne dokumenty.
- Podpisz przemyślane umowy.
- Zaangażuj wszystkie strony.
- Zdecyduj i bądź konsekwentny.
BIM na budowie - część druga.
Spis treści
3. Wybierz oprogramowanie.
Temat wyboru odpowiedniego oprogramowania to trudna sprawa. Każdy program ma swoje zalety i wady, pomimo tego, że dostawcy oprogramowania zapewniają, że są w stanie rozwiązać każdy problem. Dodatkowo wykonawcy są w pewnym stopniu zależni od tego, jaki system obecnie posiada projektant. Z jednej strony dobrze byłoby mieć wspólny system, żeby tracić jak najmniej danych przy przesyłaniu plików, a z drugiej często każde biuro projektowe używa czegoś innego. Kolejna sprawa to wymagania klienta i typ projektu, do którego zawsze należy podejść indywidualnie.
A. Założenia do wyboru oprogramowania.
Przy wyborze oprogramowania musimy przemyśleć następujące sprawy:
- Wymagania klienta, albo inaczej Wymagania Informacyjne Zleceniodawcy, które są odpowiednikiem Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ) (z angielskiego EIR – Employer’s Information Requirements zobacz również punkt 11 w naszym wcześniejszym artykule o pojęciach w BIM). Wymagania inwestora to minimum, które musimy spełnić. W obecnej chwili różni klienci mają swoje własne wymagania i zwykle do każdego projektu musimy podejść indywidualnie. Przykładowo w Norwegii, państwowa organizacja odpowiedzialna za budowę autostrad, Nye Veier, ma bardzo wysokie wymagania. Na ich projektach należy używać BIM na poziomie III (BIM Level III, o którym możesz przeczytać m.in. tutaj) to znaczy że ‘wszystko’ powinno znajdować się w jednym modelu – włączając w to dokumentacje techniczne poszczególnych elementów wyposażenia czy też BHP. Z kolei inny publiczny inwestor infrastrukturalny, Statens vegvesen, jest w początkowej fazie wprowadzania wymagań BIM do swoich projektów i nie są one aż tak wygórowane.
- Wewnętrzne założenia i ambicje związane z BIM w naszej firmie. Mogą one być na takim samym poziomie, albo wyższe niż wymagania klienta. Warto zastanowić się, co chcemy osiągnąć wykorzystując BIM na naszym projekcie. Czy jedynie spełnić oczekiwania klienta i dostarczyć projekt jak najniższym kosztem, czy też zainwestować w rozwój organizacji w zakresie technologii BIM i postawić sobie samemu wyższą poprzeczkę? Często może się zdarzyć, że inwestor nie ma żadnych wymagań i chce po prostu, żeby dany projekt był mu przekazany w jak najniższej cenie, przy spełnieniu minimalnych wymagań dotyczących jakości. Nawet pomimo tego, gorąco zachęcamy, żeby wprowadzić BIM na budowie i przetestować jego działanie mając w myślach rozwój własnej firmy i zmiany na rynku budowlanym.
- Typ projektu – zależnie od tego, czy to duży projekt infrastrukturalny o długości kilkunastu kilometrów, czy też budynek biurowy, nasze potrzeby będą inne. Różne oprogramowanie sprawdzi się na poszczególnych typach projektów i musimy wybrać takie, które w największym stopniu będzie spełniało nasze wymagania.
- Funkcje oprogramowania – czy potrzebujemy tylko ‘view-era’, czyli programu, który pozwoli nam otworzyć plik np. w formacie .ifc i odczytać dane? Czy też chcemy ten plik edytować i ‘wzbogacać’ o nowe elementy, jak konstrukcje tymczasowe związane z technologią robót? Często rozwiązaniem jest zakup oprogramowania od jednego dostawcy w kilku wersjach – pracownicy budowlani, którzy wykorzystują BIM na budowie, nie potrzebują wszystkich dostępnych funkcji, w przeciwieństwie do BIM managera lub osoby zajmującej się przygotowaniem i planowaniem robót. O różnych typach oprogramowania i ich możliwościach możesz przeczytać w naszym wcześniejszym wpisie.
- Budżet i czas na wprowadzenie technologii BIM w naszej organizacji i projekcie. W wypadku tego punktu nie musimy wiele wyjaśniać – nawet pracując w Katarze czy Dubaju, zawsze będziemy mieli określoną kwotę pieniędzy na zakup oprogramowania i czas, żeby je wprowadzić na projekt, których musimy się trzymać.
B. System zarządzania plikami i dokumentacją.
Kolejną ważną decyzją, przed którą staniemy i która bezpośrednio wiąże się z wyborem oprogramowania, to ustalenie systemu zarządzania plikami i dokumentacją. (O wybraniu Common Data Enviroment pisaliśmy wcześniej w tym artykule). Dotyczy to zarówno komunikacji wewnątrz naszego projektu, jak i poza nim. Musimy bowiem zapewnić dostęp do danych i dokumentacji technicznej poszczególnym uczestnikom procesu budowlanego:
- Wewnątrz naszej organizacji – musimy zapewnić dostęp do dokumentacji nie tylko osobom pracującym na budowie, ale często również tym, które znajdują się w biurze głównym. Na budowie musimy zadbać między innymi o BIM kioski. Są to miejsca z komputerem z oprogramowaniem i drukarką, często w oddzielnym kontenerze, z których mogą korzystać pracownicy budowlani bezpośrednio na budowie.
- Biuro projektowe – zakładając, że jest to przetarg ‘zaprojektuj i zbuduj’. Jak wspomnieliśmy wcześniej, projektanci mają zwykle swój system zarządzania dokumentacją. Możemy się próbować do niego dostosować, albo wymagać użycia innego rozwiązania na naszym projekcie.
- Inwestor – w tym wypadku wiele zależy od wymagań stawianych przez zamawiającego, jednak z powodu braku typowej dokumentacji rysunkowej, inwestor musi mieć co najmniej dostęp do najnowszych modeli 3D i dokumentacji technicznej.
- Podwykonawcy – nie otrzymują tradycyjnych rysunków, lecz modele 3D, na podstawie których muszą zrobić wycenę projektu. W kolejnym kroku ich zadaniem jest opracowanie roboczej wersji dokumentacji, którą będą wykorzystywali bezpośrednio na budowie. Musimy ustalić, jak będzie przebiegała interakcja z podwykonawcami oraz czy sami mają oprogramowanie i odpowiednio wyszkoloną kadrę, które będzie w stanie odczytać potrzebne im informacje.
- Dostawcy – tyczy się to w szczególności zbrojenia i szalunków. Z własnego doświadczenia zauważyłem, że każdy dostawca oczekuje rysunków 2D w formacie .dwg. Nastawienie w branży jednak się zmienia i coraz częściej akceptowane są pliki .ifc. Również w wypadku dostawców musimy zadbać, aby mieli oni zaktualizowaną dokumentację techniczną.
Warto wspomnieć, że niestety, ale nie istnieje jedna prawidłowa odpowiedź, jak rozwiązać system zarządzania plikami i dokumentacją. Wszystko zależy od wymagań, zarówno inwestora jak i naszych, oraz typu projektu, nad którym pracujemy. Często będziemy zmuszeni wykorzystywać kilka różnych programów, przeznaczonych do różnych zadań, od różnych dostawców. Nie jest to rozwiązanie idealne, jednak często konieczne, aby zapewnić dostęp do aktualnych danych wielu zainteresowanym z różnych firm.
System zarządzania plikami i dokumentacją na dużych projektach to praktycznie temat na oddzielny artykuł, którym planujemy zająć się w przyszłości.
Przykład systemu dystrybucji dokumentacji testowany we wczesnej fazie projektu.
C. Koszt oprogramowania.
Z powodu tego, że zakup oprogramowania to spora inwestycja, zarówno jeśli chodzi o budżet, jak i czas, należy jasno określić nasze własne potrzeby. Przy wyborze oprogramowania, na jego koszt będą miały wpływ następujące czynniki:
- Liczba licencji. Ile licencji potrzebujemy? Ile osób będzie korzystała z danego programu?
- Jednorazowy zakup licencji. Niektórzy dostawcy oferują ‘dożywotni’ zakup licencji na program, plus roczną opłatę za wsparcie techniczne lub uaktualnienia.
- Licencja na określony okres czasu, na przykład na rok, albo na okres trwania projektu – przykładowo 25 miesięcy, z możliwością przedłużenia.
- Licencja tylko na jedno stanowisko bądź licencja ‘płynna’, z której mogą korzystać osoby na różnych komputerach.
- Wsparcie techniczne podczas trwania licencji – czy jesteśmy chętni i mamy potrzebę na zapłacenie więcej, ale za to otrzymanie wsparcia technicznego w określonym przedziale czasowym?
- Czy jest wymagane zapewnienie określonej liczby licencji inwestorowi? Jeśli tak, to czy wystarczy (przeważnie darmowy) viewer, czy też musimy zakupić pełną licencję oprogramowania?
- Tablety, komórki – czy oprogramowanie można na nich otworzyć i zainstalować? Czy potrzebujemy oddzielnej wersji programu, żeby móc korzystać z BIM na budowie?
D. Test oprogramowania i wsparcie techniczne.
Większość dostawców oprogramowania ma w swojej ofercie 30-dniowy darmowy okres próbny. Warto z niego skorzystać i przetestować przed zakupem, czy dany program spełni nasze oczekiwania i wymagania. Również z myślą o wsparciu technicznym okres próbny może wiele nam powiedzieć – czy dostawca jest zainteresowany pomocą? Jeśli pojawią się jakieś problemy, to czy będziemy mogli liczyć na szybkie działanie? Warto to sprawdzić jeszcze przed zakupem, testując różnego rodzaju oprogramowanie i dystrybutorów i wybrać tych, do których mamy największe zaufanie.
Kursy to kolejna rzecz, której powinniśmy się przyjrzeć. Przy negocjacjach cenowych zachęcam do zapytania dostawców, czy w ramach zakupu oprogramowania możemy liczyć na np. jednodniowy kurs wprowadzający, wsparcie techniczne przez określony okres czasu albo pomoc przy instalacji. Pytanie nic nie kosztuje, a może nam znacząco pomóc w początkowej fazie pracy z danym programem.
E. Technologie VR, AR i MR.
Technologie VR (Virtual Reality), AR (Augmented Reality) i MR (Mixed Reality) – czyli po polsku wirtualna rzeczywistość, rzeczywistość rozszerzona i mieszana rzeczywistość – są coraz częściej wykorzystywane na budowie. W wypadku wyboru oprogramowania warto sprawdzić, które z nich wspiera użycie tych technologii. Jednak jako że VR, AR i MR zwykle nie są tematem w pierwszej fazie wprowadzania BIMu do firmy wykonawczej i jest to naprawdę rozległy temat, zajmiemy się nimi w oddzielnym artykule. Wykorzystanie tych technologii w praktyce na budowie pokazane jest w tym filmie którego autorem jest norweski projektant Øystein Ulvestad.
4. Zadbaj o ludzi.
Ludzie to największa wartość każdej organizacji. To poszczególne osoby tworzą firmę i mają wpływ na to, jak ona funkcjonuje. Jednak nawet najlepsza kadra potrzebuje odpowiednich wytycznych oraz jasno przedstawionej strategii działania. Potrzebujemy odpowiednie osoby na właściwym stanowisku. Poprzez ‘odpowiednie osoby’ mamy tu na myśli ludzi, którzy są otwarci na nowe technologie i chcący się rozwijać. Niekoniecznie są to tylko osoby młode – wszystko zależy od nastawienia. Dobrym rozwiązaniem jest połączenie zarówno doświadczonej kadry, jak i młodszych inżynierów. Młodsi są zwykle chętni bardziej się zaangażować w BIM na budowie i dać wsparcie dla tych bardziej doświadczonych, od których z kolei mogą się nauczyć dużo praktycznych rzeczy związanych z budową.
A. Nowe zadania i obowiązki.
Nowe technologie sprawiają, że pracownicy posiadający swoje wcześniejsze zadania i obowiązki muszą dostosować się do ich zmian i odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Wiąże się to z wykorzystaniem technologii BIM na różnych stadiach projektu, między innymi podczas ofertowania, przygotowania robót i harmonogramu, finansowego prowadzenia projektu, kontaktu z inwestorem i innymi uczestnikami procesu budowlanego, zamawiania materiałów, czy też podczas samego wykonywania prac budowlanych.
Oto, jak zmienia się rzeczywistość dla osób pracujących na tradycyjnych stanowiskach w czasach BIM w firmie wykonawczej:
- Kierownik budowy i kierownik robót – muszą poradzić sobie bez gotowych rysunków i list gięcia. Powinni potrafić obsługiwać model oraz znajdywać i odczytywać z nich dane, które potrzebują.
- Manager projektowania (design manager) – jest odpowiedzialny za kontakt z projektantem i zapewnienie, że cyfrowa dokumentacja projektowa jest prowadzona w odpowiedniej jakości. Jest również łącznikiem pomiędzy biurem projektowym i budową i powinien zadbać, aby komunikacja, w dużej mierze prowadzona poprzez użycie modeli .ifc była dobra. Manager projektowania musi również przygotować odpowiednio spisaną umowę z projektantem, uwzględniającą wykonanie projektu przy użyciu technologii BIM.
- BIM manager/koordynator – zwykle całkowicie nowa funkcja w organizacji dopiero wprowadzającej BIM. O BIM koordynatorze i jego rolach i obowiązkach możesz przeczytać tutaj. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, że BIM manager pracujący na budowie, w firmie wykonawczej, będzie miał odmienne zadania od swojego odpowiednika pracującego w biurze projektowym. Duża część jego zadań będzie polegała na wsparciu mniej doświadczonej w technologii BIM kadry i zarządzaniu modelami i danymi na projekcie.
- Geodeta – już od dłuższego czasu na stanowisku tym wykorzystuje się modele, więc w tym wypadku nie będzie odczuwał znaczącej zmiany. Jednak użycie technologii BIM i praca bez rysunków wymaga większego zaangażowania geodetów, zwłaszcza w początkowej fazie projektu. Kiedy pracownicy nie są pewni danych, które znajdują się w modelu i czy pobrane z nich wymiary są prawidłowe, często proszą geodetę o wytyczenie i sprawdzenie np. punktów konstrukcji lub szalunków. Warto wziąć to pod uwagę podczas ofertowania i zakładania liczby geodetów potrzebnych do przeprowadzenia projektu.
- Planista, inżynier pracujący nad technologią budowlaną i harmonogramem – do tej pory pracowali w niektórych wypadkach ‘oddzielnie’, na sobie tylko znanych programach. Również oni muszą się nauczyć, jak obsługiwać model i w przypadku planowania prac – jak dodawać do niego np. konstrukcje tymczasowe. Jeśli chodzi o pracę z harmonogramem, należy odczytać z modelu i zrozumieć, jakie są kolejne stadia budowy, a docelowo w jaki sposób połączyć modele BIM z harmonogramem, tworząc 4D.
- Inżynier do spraw jakości – dokumentacja jakościowa nie jest już w formie papierowej, ale ‘w chmurze’. Pracownik ten jest odpowiedzialny za jej archiwizowanie w systemie bądź też bezpośrednio w modelu BIM, przypisując dokumenty do konkretnych elementów.
- Osoba pracująca z BHP – poprzez użycie technologii BIM, w tym m.in. wizualizację, jest w stanie zauważyć pojawienie się możliwych niebezpieczeństw, a następnie przekazać je w przystępnej i zrozumiałej formie pracownikom. Z tego powodu powinien się nauczyć orientacji w modelu oraz jak ukazywać różne fazy budowy.
- Oferent – tradycyjnie korzystał ze stałych arkuszy kalkulacyjnych, do których wprowadzał wartości potrzebne żeby wycenić projekt. W dobie technologii BIM do swojej pracy musi wykorzystywać model i wiedzieć, jak ‘wyciągnąć’ żądane dane. Z kolei w dłuższej perspektywie czasu – jak połączyć arkusz kalkulacyjny z modelem BIM.
- Majster i pracownik budowlany – projekt bez rysunków stanowi duże wyzwanie dla pracowników budowlanych, którzy niejednokrotnie mają kilkanaście lub kilkadziesiąt lat doświadczenia w budowaniu i są przyzwyczajeni do tego, jak pracują. Czasami istnieje obawa, że mogą być przeciwni korzystania z czegoś zupełnie nowego i że ostatecznie powiedzą ‘bez rysunków nie da się budować’. Jednak w przypadku pracowników budowlanych bardzo ważne jest przekazanie, dlaczego chcemy używać technologię BIM na budowie, jakie daje nam to zalety i że tak naprawdę to jest jedyna droga, którą będą podążać wszystkie firmy budowlane. Z własnego doświadczenia zauważyłem, że poprzez dobrą komunikację i odpowiednie szkolenia realizowane wewnątrz firmy, pracownicy budowlani nie tylko nie są przeszkodą, a wręcz mają pozytywne nastawienie do nowych technologii.
- Kontroler (project controller) – mniej oczywiste stanowisko na tej liście, gdyż kontroler pracuje ze sprawami finansowymi. Musi jednak wiedzieć m.in. jak działa system zarządzania danymi i dokumentacją czy też gdzie znaleźć aktualny status projektu.
B. Edukacja kadry i pracowników.
Z powodu różnego zakresu obowiązków, każda osoba z kadry będzie potrzebowała innego rodzaju wiedzy z zakresu BIM. Przykładowo, geodeta nie musi wiedzieć, jak generować listy gięcia, a pracownik budowlany, jak zarządzać plikami IFC.
Przy popularności, jaką obecnie zdobywa BIM, pojawia się dużo różnego rodzaj szkoleń i kursów. Niestety, są one w większości wypadków ‘wprowadzające’, to znaczy pokazujące możliwości technologii BIM na poziomie podstawowym. Duża ich liczba skierowana jest do projektantów i zakłada pracę z konkretnym typem oprogramowania. Wciąż nie ma niestety kursu przeznaczonego typowo dla firmy wykonawczej, traktującego praktyczne zagadnienia związane z technologią BIM na budowie.
Co możemy w takim wypadku zrobić? Warto przemyśleć temat patrząc na całość zespołu oraz strategię wdrażania BIMu w naszej organizacji i przeprowadzić poniższe działania:
- Wybranie kluczowych osób do wprowadzenia technologii BIM w naszej firmie. Może to być np. BIM manager, osoba odpowiedzialna za BIM w organizacji, albo manager projektowania. Niektóre organizacje mogą mieć oddzielne stanowisko jak ‘Head of BIM’ albo ‘BIM Champion’, nazwy jednak nie są ważne. Idealnie byłoby wytypowanie 2-3 osób, których zadaniem jest, aby zdobyć wysoki poziom wiedzy poprzez szkolenia, kursy, konferencje i czas na samokształcenie.
- Kluczowe osoby, wraz ze swoimi przełożonymi, decydują o potrzebie podniesienia kompetencji pracowników na poszczególnych stanowiskach, oraz co ważniejsze – jak ma się to odbywać. Niektórzy pracownicy powinni zapisać się na kurs, dający im konkretną wiedzę, aby stać się bardziej efektywnym – np. użycie specyficznego oprogramowania. Jeśli mamy w firmie więcej osób zainteresowanych danym tematem, można rozważyć zaproszenie zewnętrznych wykładowców do swojego biura. Prawdopodobnie będzie to więcej kosztowało, ale możemy dzięki temu dopasować szkolenie do naszych potrzeb.
- Wykorzystanie własnych zasobów – otóż okazuje się, że wiele z ‘kursów’ można wykonać używając bardziej doświadczone osoby z własnej organizacji. Przykładowo, BIM manager albo manager projektowania mogą przeprowadzić kurs wprowadzający w naszej firmie na temat ‘co to jest BIM i dlaczego powinniśmy go używać’, ‘jak powinna przebiegać komunikacja na projekcie z technologią BIM’ czy też bardziej specyficzny, jak ‘generowanie list gięcia na budowie’.
- Stworzenie środowiska nastawionego na naukę i samodoskonalenie wewnątrz naszej firmy. Przykład musi iść z góry – managerowie wyższego szczebla muszą promować użycie technologii BIM oraz interesować się, w jaki sposób to przebiega. Bardzo ważne jest odpowiednie zakomunikowanie wszystkim pracownikom, dlaczego została podjęta decyzja o wprowadzeniu BIM, z uwypukleniem jej zalet i wyzwań. A także, że jest to jedyna droga na przyszłość, z której nie ma powrotu do rysunków 2D i papierowej dokumentacji.
Podsumowanie części drugiej BIM na budowie.
W artykule, który jest kontynuacją serii ‘BIM na budowie’, opisaliśmy zagadnienia związane z wyborem oprogramowania oraz to, jak ważne jest, aby zadbać o ludzi, którzy będą pracować z tą nową dla nich technologią. Decyzje podjęte w początkowej fazie wprowadzania BIMu w związku z oprogramowaniem i strategią podnoszenia kwalifikacji kadry, będą miały wpływ na sukces – bądź wyzwania – w czasie przeprowadzania projektów.
A czy w Twojej firmie wykonawczej używacie BIM na budowie? Jakie oprogramowanie wykorzystujesz i jakie są wymagania BIM postawione projektowi, nad którym pracujesz? Czy w Twojej firmie przyjęliście strategię związaną ze szkoleniami kadry i pracowników?
Podziel się z nami swoimi doświadczeniami poniżej w komentarzach lub napisz do nas na [email protected]!
Sprawdź pozostałe artykuły dotyczące technologii BIM na budowie i w firmie wykonawczej:
1. EIR (‘Employer…’) to teraz według norm BIM seria wymagań OIR-AIR-PIR-EIR (to ostatnie jako ‘Exchange…’)
2. SIWZ w nowelizacji ustawy to będzie SWZ
3. te wszystkie ‘chmury’ przejmuje w normie PN-EN ISO 19650 (części 1 i 2) środowisko CDE…